Emotionele intelligentie voor artsen

In 1995 bracht de Amerikaan Daniel Coleman de term “emotionele intelligentie” onder de aandacht van het grote publiek. Emotionele intelligentie, ook wel afgekort tot EQ, is daarna een tijdlang een hype geweest. Tijdschriften, televisieprogramma’s en allerlei boeken gingen aan de haal met EQ, waarbij ze vaak weinig recht deden aan de oorspronkelijke betekenis van “emotionele intelligentie”.Emotionele intelligentie

Inmiddels is die hype weer overgewaaid, maar zijn er heel wat misverstanden overgebleven: EQ zou soft zijn. EQ zou een truc zijn, zodat mensen met een lager IQ kunnen zeggen dat ze een hoog EQ hebben. EQ zou hetzelfde zijn als empathie.

Dat is jammer, want emotionele intelligentie is helemaal niet soft en juist enorm nuttig voor artsen.

Voordelen van emotionele intelligentie

  • Mensen met een sterk ontwikkeld EQ hebben minder gezondheidsklachten door minder stress. Ze ervaren weliswaar dezelfde stressfactoren als anderen, maar hebben er emotioneel minder last van.
  • Een goede emotionele intelligentie levert betere relaties op met patiënten en collega’s, maar ook met jezelf. Ik bedoel daarmee dat je anderen beter begrijpt, maar dat je ook meer begrip en daardoor grip op jezelf krijgt. Je kunt bijvoorbeeld beter omgaan met perfectionisme als je je eigen drijfveren voor perfectionisme leert kennen en bijstellen.
  • Doordat mensen met een hoog EQ hun eigen motivatie goed kennen, hebben ze veel minder last van uitstelgedrag. Ook is hun time management vaak beter, doordat ze realistisch zijn bij het aangaan van verplichtingen en het maken van een planning.
  • Emotioneel intelligente mensen hebben minder behoefte aan bewondering van anderen. Ze weten waar ze goed en minder goed in zijn en dat levert zelfvertrouwen op. Hierdoor kunnen ze goed omgaan met feedback en zijn weinig vatbaar voor emotionele chantage.
  • Leiderschapsrollen vragen om een hoge emotionele intelligentie. Een goede leider heeft zicht op de motivatie en emoties van anderen, kan goed communiceren en samenwerken. Verder gebruikt een leider de diversiteit binnen een team om tot het beste resultaat te komen.

De vijf onderdelen van emotionele intelligentie

EQ bestaat uit de volgende vijf onderdelen:

  1. Zelfkennis
  2. Zelfmanagement
  3. Motivatie
  4. Empathie
  5. Sociale vaardigheden

Zelfkennis

Onder zelfkennis wordt verstaan: Het herkennen en begrijpen van je eigen emoties. Soms worden mensen gecontroleerd door emoties die ze niet begrijpen. Ze zeggen bijvoorbeeld “ja” tegen een verkoper, terwijl ze het abonnement eigenlijk niet willen hebben. De verkoper heeft hun emoties dan handig bespeeld.

EQ en emotiesHet werk van medici gaat met veel emoties gepaard. Patiënten hebben soms indringende en ontroerende verhalen, maar kunnen ook kwaad zijn of proberen iets af te dwingen. De dokter staat onder grote druk om geen fouten te maken, want dat kan levensgevaarlijk zijn. Organisaties stellen eisen op het gebied van administratie en verantwoording. En dan is er ook nog een balans met het privé-leven te bewaken.

Mensen met een grote zelfkennis in hun EQ herkennen hun emoties goed en weten ook waardoor die emoties worden uitgelokt, zodat ze er minder snel door worden overweldigd.

Zelfmanagement

Het onderdeel zelfmanagement van EQ wordt ook wel “optimisme” genoemd, maar ik vind de term “zelfmanagement” neutraler en duidelijker. Het gaat bij dit onderdeel namelijk over het bijsturen en aanpassen van je eigen emoties, reacties en buien.

Mensen met een sterk zelfmanagement zijn geen passagier in hun eigen leven. Ze zijn niet een hele dag somber omdat het slecht weer is, maar ze zijn in staat om hun eigen emoties bij te stellen. Hierdoor nemen ze verantwoordelijkheid voor hun eigen gedrag en geven ze omstandigheden niet de schuld.

Op het eerste gezicht klinkt dat nogal streng voor jezelf, maar het werkt juist enorm bevrijdend als mensen zelf achter het stuur van hun emotionele leven gaan zitten.

Motivatie

“Emotie” en “Motivatie” hebben dezelfde etymologische stam “Movere“. Het zijn de zaken die ons aangrijpen en in beweging brengen.

Binnen EQ staat het onderdeel motivatie voor het motiveren van jezelf om dingen te doen en vol te houden. Het heeft dus niet alleen te maken met het starten van leuke initiatieven, maar ook met het doorzettingsvermogen dat nodig is om er een succes van te maken.Doorzettingsvermogen

Veranderen van gedrag op wilskracht alleen is ontzettend moeilijk, want in de loop van de tijd raakt de wilskracht uitgeput. Mensen die zichzelf kunnen motiveren via de weg van de emotionele intelligentie houden hun gedragsveranderingen veel langer vol dan de mensen die het met pure wilskracht proberen.

Empathie

Onder empathie wordt binnen het EQ niet alleen het meevoelen met de ander bedoeld. Empathie staat hier voor het herkennen en begrijpen van emoties bij anderen en het ermee omgaan op een effectieve manier.

In het dagelijks spraakgebruik noemen mensen zichzelf “empathisch” als ze altijd meeleven met anderen. Binnen het model van emotionele intelligentie betekent empathie juist niet dat je steeds maar meeleeft, want er zijn situaties waarin dat helemaal niet effectief is. Wie in zo’n situatie kiest voor het meest effectieve gedrag, is pas echt empathisch, ook als dat gedrag bijvoorbeeld een confrontatie is.

Sociale vaardigheden

De term “sociale vaardigheden” is een vergaarbak geworden waar sommige mensen het hele EQ in onderbrengen. In de oorspronkelijke betekenis staan sociale vaardigheden voor het opbouwen van allerlei constructieve relaties met anderen. Denk daarbij aan

  • Soepel omgaan met sociale situaties
  • Effectieve beïnvloeding van anderen zonder iets af te dwingen (bijvoorbeeld een patiënt laten stoppen met roken)
  • Effectief samenwerken
  • Tonen van leiderschap (bijvoorbeeld in een multidisciplinair team)
  • Onderhandelen (inclusief het omgaan met emotionele chantage)
  • Conflicthantering

Is emotionele intelligentie leerbaar?

Sommige mensen hebben een sterker ontwikkelde emotionele intelligentie dan anderen. EQ is verder te ontwikkelen, maar dat vraagt om reflectie op jezelf, je gedrag en je drijfveren.

De weerstand om aan het EQ te werken wordt vaak veroorzaakt door het vooroordeel: “Ik hoef niet te werken aan mijn emotionele intelligentie, ik ben toch geen hork!”

Toch is ontwikkeling van emotionele intelligentie vaak een onderdeel van coachingstrajecten. Om de cliënt en de opdrachtgever niet af te schrikken, gebruik ik er andere termen voor, zoals “ontwikkelen van de zachte leiderschapscompetenties” of “versterking van organisatiesensitiviteit”, maar eigenlijk gaat het over versterking van emotionele intelligentie.

Doorontwikkelen van emotionele intelligentie kan via individuele coaching, teamcoaching en intervisie. Als je daarover van gedachten wilt wisselen, neem dan gerust contact met me op. En als je nog wat meer informatie zoekt, is het boek van Coleman een goede plek om te beginnen.

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *