Perfectionisme komt veel voor onder artsen. Misschien moet je van nature perfectionist zijn om te kiezen voor zo’n lange en uitgebreide studie, waarna je terecht komt in een vak waarin zo weinig ruimte is om fouten te maken.

Perfectionisme kan heel positieve kanten hebben: het is een enorme drijfveer om hard te studeren, voor elke patiënt je uiterste best te doen en jezelf steeds te blijven ontwikkelen.

Maar perfectionisme heeft ook negatieve kanten, zoals:

• Een hoge werkdruk doordat je veel tijd en energie nodig hebt om de perfecte beslissing te nemen
• Stress door het gevoel dat er op ieder moment iets mis kan gaan
• Moeite met het onderscheiden van hoofd- en bijzaken, want alles moet perfect zijn
• Problemen om werk en privé te combineren

Als je deze verschijnselen bij jezelf herkent, heb je last van je perfectionisme en is het verstandig om een nieuwe balans te vinden.

Op een andere manier leren omgaan met perfectionisme leer je niet met een half uurtje artikelen lezen op internet. Het heeft tijd nodig en je moet de tijd nemen om stil te staan bij je eigen ideeën over perfectionisme.

Als je beter wilt leren omgaan met perfectionisme, kan het handig zijn om een kapstok te hebben voor alle informatie. De volgende 7 stappen heb ik gebruikt bij mijn email-cursus “Omgaan met perfectionisme” en zij hebben hun waarde bewezen. De informatie uit de cursus is inmiddels opgenomen op deze website, dus je hoeft je nergens in te schrijven hiervoor.

1. Ken je motieven voor perfectionisme

We lijken als mensen rationele wezens, maar eigenlijk doen we de meeste dingen automatisch. Perfectionisme werkt ook op deze manier. Het is een automatische piloot die nooit tevreden is en voortdurend zoekt naar dingen die beter zouden kunnen. Dat zijn er natuurlijk heel veel in onze imperfecte wereld, dus als perfectionist loop je vaak achter de feiten aan.

De automatische piloot van het perfectionisme kan hoofd- en bijzaken niet onderscheiden. Zoals een arts het eens naar mij toe verwoordde tijdens een coachingsgesprek:

“De behandeling van mijn patiënten moet perfect zijn, maar de kleur van de theedoeken moet ook bij de keukenkastjes passen.”

De eerste stap in het omgaan met perfectionisme is het erkennen en doorzien van dat automatisme. Als je de automatische piloot doorziet, krijg je er meer grip op. Je gaat dan patronen herkennen en ontdekt je eigen overtuigingen over perfectie en de redenen die je daarvoor hebt.

2. Ken je idealen en stel je doelen

Perfectionisme motiveert je om met veel inzet en toewijding gaat werken. Maar als je voor jezelf niet duidelijk hebt wat je doelen zijn, dan gaat het perfectionisme ze voor je bepalen. Je betrapt jezelf er dan ineens op dat je een hele avond besteedt aan het zoeken van de goede achtergrondkleur in Powerpoint voor het referaat dat je de volgende dag moet verzorgen in plaats van te werken aan de inhoud.

Doelen stellen lijkt gemakkelijk, maar is niet vanzelfsprekend voor artsen. In ons werk hebben we meestal te maken met negatieve doelen. Een patiënt heeft een klacht en die klacht moet verdwijnen. Het is dan nog de vraag of de patiënt hetzelfde doel heeft als de dokter. Vooral bij de behandeling van ongeneeslijke of onbegrepen klachten bestaat een belangrijk deel van de behandeling uit het vaststellen van het gezamenlijke doel.

Doelen stellen is al moeilijk genoeg, maar het wordt nog moeilijker als je er ook nog je privéleven in moet betrekken. Hoe kun je tegelijkertijd een goede arts, collega, partner en ouder zijn als al die rollen tegengestelde dingen van je vragen? Meet je je succes af aan het aantal uren dat je werkt, het aantal patiënten dat je helpt en je salaris? Of vind je sociale contacten, een gezin en je eigen gezondheid ook een onderdeel van succes?

3. Focus op wat kan

Veel energie gaat verloren door de onmogelijke opdrachten die perfectionistische artsen aan zichzelf stellen: alle patiënten moeten altijd tevreden zijn, iedereen moet beter worden en er mogen nooit klachten binnenkomen.

Helaas zijn dat allemaal dingen die je niet 100% in de hand hebt. Door je steeds druk te maken over dingen die je niet kunt beïnvloeden, frustreer je jezelf en dat leidt tot stress. Door je te richten op dingen die je wel kunt veranderen, merk je dat je steeds meer grip op je werk en op je leven krijgt.

Focus daarom op dingen die belangrijk zijn, maar waar je ook grip op kunt krijgen. Klagen over het weer is weliswaar onze nationale sport, maar een schoolvoorbeeld van een onderwerp waar je toch niets aan kunt veranderen. Die energie kun je beter stoppen in het veranderen van dingen die je kunt veranderen.

4. Progressie, niet perfectie

Alle dingen die de moeite waard zijn, kosten moeite. Iets wat je helemaal lukt als je het voor het eerst probeert, zal je waarschijnlijk gauw gaan vervelen. Toch vinden veel perfectionisten dat nooit iets mag mislukken.

Om tot meesterschap te komen, moet je leren en oefenen. Er zijn geen afkortingen, behalve misschien in het virtuele leven:

Sommige mensen hebben geen zin om de lagere levels van de online computergame “World of Warcraft” te spelen.

Ze huren iemand in die in hun plaats de lagere levels doorspeelt en de spelfiguur uitbouwt tot een machtige krijger of tovenaar.

De speler kan vervolgens stoer door de virtuele wereld lopen, zonder dat hij zelf de moeite heeft gedaan om zo machtig te worden als hij nu is.

5. Laat los

Iedereen heeft per definitie een beperkte hoeveelheid tijd en energie. Die kun je maar beter inzetten voor de zaken waarin jij het verschil maakt. Door andere zaken los te laten of te delegeren heb je hier meer tijd voor.

Een andere vorm van loslaten is het uitstellen van je oordeel. Onbewust en automatisch vellen perfectionisten voortdurend oordelen over zichzelf en over anderen. En aangezien de meetlat perfectie is, zijn die oordelen meestal negatief.

Perfectionisten herken je vaak als ze een presentatie verzorgen en zich proberen te verdedigen tegen hun eigen oordeel. Je kent ze wel, mensen die een presentatie beginnen met de disclaimer: “Sorry, ik had niet voldoende tijd.”

Met andere woorden: “Veroordeel mij niet, ik kan er niets aan doen dat het niet perfect is.”

Om daarna een prachtige presentatie te verzorgen…

6. Zorg voor inspiratie

Arts is een van de meest inspirerende beroepen, maar die inspiratie moet wel steeds worden aangevuld. Als arts richten we ons vooral op problemen en op serieuze zaken, daardoor verwaarlozen we onze successen nogal eens. Ook de minder serieuze dingen in het leven krijgen dan minder aandacht. Daarnaast nemen we niet de tijd om eens stil te staan en te reflecteren bij zaken zoals het formuleren van onze persoonlijke missie in het leven.

Over welke dingen praat jij tijdens het eten? Is de maaltijd een overdracht van patiënten of heb je het over onderwerpen die je ontspannen en inspireren?

7. Schat jezelf op waarde

Het blijkt moeilijk te zijn om jezelf en je werk eerlijk op waarde te schatten, maar het is een vereiste om jezelf verder te ontwikkelen.

Sommige mensen overschatten zichzelf altijd. Hiermee belemmeren ze hun eigen groei, want ze staan niet open voor punten waarop ze zichzelf kunnen verbeteren.

Zelfonderschatting kom je veel tegen bij perfectionisten, soms grenzend aan valse bescheidenheid. Succes wordt vaak toegeschreven aan toeval (Ik had gewoon geluk), terwijl dingen die mis gaan worden gezien als iets dat diegene zelf schuld is.

Ook dit belemmert persoonlijke groei, want ze hebben geen eerlijk beeld van zichzelf, van hun kwaliteiten en hun valkuilen.

Hoe verder?

Welke van bovenstaande stappen past het beste bij jou? Je hoeft ze niet allemaal op de gegeven volgorde te doorlopen, kies dus het onderwerp dat je nu het meest aanspreekt en ga daarmee aan de slag. Ik wens je veel succes en plezier met het opdoen van nieuwe inzichten!