Veel mensen vinden het niet prettig om te doen, maar er is geen ontkomen aan: soms moet je nee zeggen om te voorkomen dat je niet meer aan je eigen werk toe komt. Nee zeggen is daarmee een vorm van assertief gedrag. Helaas is nee zeggen voor veel mensen erg moeilijk, vooral voor hulpverleners zoals artsen. In dit artikel vind je tips om nee te zeggen als dat nodig is.

Voor- en nadelen van nee zeggen

Er zijn allerlei redenen waarom het moeilijk is om nee te zeggen.

• Mensen helpen is een van je drijfveren, daarom ben je arts geworden. Door nee te zeggen krijg je het gevoel dat je iemand in de steek laat die je nodig heeft en dat gaat in tegen je kloppend hart als zorgverlener.
• Je vindt het onbeleefd of onvriendelijk om nee te zeggen.
• Je wilt de ander niet teleurstellen. Hij geeft jou zijn vertrouwen, maar je wijst hem af door nee te zeggen.
• Je wilt geen conflict met de ander. Als hij gaat aandringen kun je daarom besluiten om toch maar ja te zeggen, terwijl je dat eigenlijk niet wilt.
• Je durft geen nee te zeggen, omdat dat consequenties kan hebben voor je carrière, je opleiding of je beoordeling. Dus haal je als coassistent de koffie en doe je als aios de diensten op de feestdagen.

Als je deze redenen op een rijtje ziet, zou je zeggen dat nee zeggen helemaal niet verstandig is. Maar er is een andere kant aan dit verhaal. Nee zeggen heeft namelijk ook een aantal belangrijke voordelen.

• Respect: Door af en toe nee te zeggen, laat je zien dat je jezelf en je tijd op waarde schat. Mensen vinden dat misschien niet leuk, maar ze zullen je er wel om respecteren en op waarde schatten.
• Dubbele tijdsbesparing: In de eerste plaats doordat je het werk waar je nee tegen hebt gezegd niet hoeft te doen, in de tweede plaats doordat mensen voortaan beter nadenken voordat ze je benaderen. Het is voor hen veel gemakkelijker om naar iemand toe te gaan waarvan ze weten dat die altijd ja zegt.
• Betrouwbaarheid: Doordat je soms nee zegt, kun je je tijd en energie besteden aan de zaken waar je eerder ja tegen hebt gezegd. Daardoor lukt het je beter om je afspraken op tijd na te komen.
• Minder stress: Mensen die geen nee zeggen, voelen zich daar vaak niet goed bij. Ze hebben veel klussen op hun bord en zitten niet aan het stuur van hun eigen leven. De combinatie van werkdruk en controleverlies is een grote risicofactor voor stress.

Hoe stel je prioriteiten?

Soms kan het lastig zijn om te bepalen of je ergens ja of nee tegen moet zeggen. De volgende vragen kunnen je helpen om tot een beslissing te komen.

Is dit verzoek dringend of belangrijk voor mij? In welk kwadrant bevindt het zich?

Stel dat ik nu ja zeg, waaraan kom ik dan niet meer toe? Wie moet ik teleurstellen om nu ja te kunnen zeggen? Past dat in mijn prioriteiten en ben ik daartoe bereid?

Mag het een onsje minder zijn? Kan ik de ander verder helpen zonder helemaal in te gaan op zijn verzoek?

“Nee, ik ga nu niet een half uur lang je presentatie met je voorbereiden, maar ik heb een checklist over effectief presenteren gemaakt die je kunt gebruiken.”

Nee zeggen in drie stappen

“Nee” is niet het antwoord dat mensen willen horen, daarom kun je erop rekenen dat je weerstand zult ontmoeten als je vaker nee gaat zeggen. Gebruik deze drie stappen om je niet van je stuk te laten brengen als iemand jou probeert te overtuigen om toch ja te zeggen.

Stap 1. Houd het kort

Zeg nee, geef eventueel een korte reden en houd het daarbij. Zorg ervoor dat je reden klopt, want de ander zal proberen jouw reden te ondermijnen. Hoe dichter de reden bij jezelf ligt, hoe beter het vaak werkt.

Een voorbeeld hiervan maakte ik mee na een brand in een verzorgingshuis. Een cameraploeg wilde het verbrande appartement filmen, maar de woordvoerder van het verzorgingshuis zei: “Nee, u mag niet naar binnen, want het is niet veilig.”

Daarop vroeg de cameraploeg aan de brandweer of het binnen veilig was. Toen dat het geval was, ging de ploeg op eigen houtje naar binnen zonder nog met de woordvoerder te overleggen.

Stap 2. Herhaal

Ga jezelf niet verdedigen als de ander aandringt, maar herhaal op een rustige manier je weigering en je reden.

Belangrijk: Haal er geen nieuwe redenen bij, maar houd vast aan je oorspronkelijke verhaal. Als je steeds nieuwe redenen aanvoert, verzwakt dat je positie.

Bijvoorbeeld: “Ik begrijp dat dat vervelend voor je is, maar ik kan niet vanwege andere verplichtingen.”

Stap 3. Metacommuniceer

Soms blijven mensen maar aandringen en lijk je niet tot ze door te dringen.

Met name (telefonische) verkopers proberen je zover te krijgen dat je ze vertelt wat je redenen zijn om niet in te gaan op hun fantastische aanbieding. Doe dat niet! Jij hoeft je niet te verantwoorden en elk antwoord zal meteen tegen je worden gebruikt.

Het wordt nu tijd om te metacommuniceren.

Deze stap houdt in dat je even afstand neemt van het gesprek en op een assertieve manier beschrijft wat er gebeurt.

Het is een zeer effectieve stap die de ander de wind uit de zeilen neemt en ter verantwoording roept. Ineens ben jij niet meer degene die zich moet verdedigen, maar confronteer je de ander met zijn aanpak.

Bijvoorbeeld: “Ik heb al drie keer uitgelegd dat ik andere verplichtingen heb en ik merk dat je toch blijft aandringen. Ik vind dat niet prettig.”

Tenslotte

Nee zeggen zonder schuldgevoel is een waardevolle vaardigheid, die je beter af gaat als je vaker oefent. Veel succes daarmee.

Heb je reacties of aanvullingen? Laat ze achter in het commentaar of deel dit bericht met de onderstaande sociale-media-knoppen.