Voor liefhebbers van sterrenkijken is de winter het ideale jaargetijde: De avonden zijn lang, de lucht is vaak droog en helder en bovendien staan in de winter de mooiste sterrenbeelden goed zichtbaar aan de hemel. Als je de sterrenbeelden kent, wordt de nachtelijke hemel ineens een open boek voor je. Je kunt dan veel meer genieten van datgene wat je eerder ook al zag, omdat je het beter begrijpt en door-ziet.

Maar wat heeft dat te maken met “Wie helpt de dokter”?

Sterrenkijken lijkt op de dingen die je terugvindt op deze site: samenwerken, persoonlijke effectiviteit, communiceren en organiseren… Iedereen ziet namelijk de hele dag van alles gebeuren op dit gebied, net zoals iedere avondwandelaar de sterren kan bekijken. Maar niet iedereen ziet de onderliggende patronen en wetmatigheden. En, wat nog interessanter is: op het moment dat je de patronen kent, kun je ze ook gebruiken om effectiever te werken, beter te communiceren en uiteindelijk meer plezier te hebben in je werk.

Zelf maak ik graag gebruik van managementmodellen als hulpmiddel. Een model is een vereenvoudiging van de werkelijkheid, maar geen dogma. De mooiste modellen zijn ontzettend eenvoudig en geven toch heel veel inzicht. Net als bij het sterrenkijken:

Een mooi voorbeeld van de kracht van eenvoudige modellen vind je terug in het boek The Stars – A New Way to See Them van HA Rey. De auteur, die vooral in Amerika bekend is als schrijver van de kinderboeken over Curious George, leert je in dit boek de sterrenbeelden te herkennen. Om te begrijpen welk probleem hij heeft opgelost, moeten we ons even verdiepen in de moeilijkheid om patronen te herkennen en te onthouden in configuraties van losse punten.

Als voorbeeld zie je hieronder het sterrenbeeld Tweelingen zoals het aan de hemel staat.

Het is nogal moeilijk om daar tweelingen in te herkennen, nietwaar? Daarom zijn er allerlei plaatjes bedacht om van de losse punten een beeld te maken dat gemakkelijk herkenbaar is. Misschien ken je de kunstzinnige en allegorische interpretaties van de sterrenbeelden, hieronder zie je een voorbeeld daarvan.

Een mooi plaatje, maar helaas is het niet echt behulpzaam bij het herkennen van het sterrenbeeld. De tekening heeft maar weinig met de sterren te maken, net zoals sommige ingewikkelde managementmodellen maar weinig met de dagelijkse realiteit te maken lijken te hebben.

In de wetenschappelijke wereld worden diagrammen gebruikt om sterrenbeelden mee aan te duiden. Voor de Tweelingen ziet dat diagram er als volgt uit:

En inderdaad zijn alle sterren van het sterrenbeeld erop vertegenwoordigd, maar ook deze tekening is niet behulpzaam om het sterrenbeeld aan de hemel te herkennen: Je herkent er nog steeds geen tweelingen in. Met andere woorden: het model is misschien wel accuraat, maar is in de praktijk niet goed bruikbaar.

H.A. Rey pakt dit probleem op een vernieuwende, maar eigenlijk heel eenvoudige manier aan: hij trekt lijnen tussen de sterren van een sterrenbeeld, zodat er een herkenbaar patroon ontstaat.

In het geval van de Tweelingen zijn het twee poppetjes, de Stier lijkt ook echt op een stier, de Leeuw op de leeuw enzovoort. Op die manier behandelt hij alle 88 sterrenbeelden en daarbij geeft hij ook nog op een luchtige manier achtergrondinformatie over bepaalde sterren en over de geschiedenis van de sterrenkunde.

Bij managementmodellen kom je hetzelfde probleem tegen: Hoe vind je de modellen die kloppen en die ook nog bruikbaar zijn in de praktijk? Denk bijvoorbeeld aan het Eisenhower kwadrant of het Pareto principe: modellen die je heel snel kunt leren en kunt toepassen in je dagelijks werk.

Dan nog een paar tips voor het geval je geïnteresseerd bent in sterren kijken:

• Als je op een gemakkelijke manier sterrenbeelden wilt leren herkennen, dan is het boek van HA Rey een echte aanrader. Dat mag ook wel met een aanbeveling van Albert Einstein op de achterpagina. Het is een leuk cadeau voor kinderen, die vaak opmerkelijk handig zijn in het herkennen van afbeeldingen.
• Een andere manier om de sterren te leren kennen is met je iPhone: GoSkyWatch is een app die je ’s avonds naar de hemel kunt richten waarna je op het scherm de sterrenbeelden en planeten ziet. Kies in de instellingen voor “Modern Constellations“, dan zie je de figuren die HA Rey ook gebruikt in zijn boek.