Ken je die pijnlijke situatie? Je wordt gevraagd om iets te doen en het is iets wat je goed kunt. Toch twijfel je of je het wel moet doen. Het probleem is namelijk dat je het niet leuk vindt en er geen energie van krijgt. Wat nu?
Een andere variant: Je doet al een tijdje werk waar je weinig voldoening uit haalt, maar waar je wel goed in bent. Als je het er met je leidinggevende over hebt, is het antwoord: “Maar je hebt er echt talent voor!”
Eén van onze moderne mythes is dat je de meeste voldoening haalt uit werk waar je talent voor hebt. Helaas is die mythe een misvatting.
Het is ook een gevaarlijke mythe, want hij is wijdverbreid, zelfs onder HRM-functionarissen, managers en coaches. Als je niet oppast, kan hij problemen veroorzaken, variërend van stress tot een burnout of een bore out.
Om de mythe te ontkrachten, is het goed om stil te staan bij de vier verschillende niveaus van functioneren, niet te verwarren met de vier soorten tijd.
Niveau 1: Incompetent
Dit is het niveau waarop je iets niet naar tevredenheid kunt doen. De meeste mensen zijn bijvoorbeeld incompetent om een hartoperatie te verrichten.
Maar incompetentie gaat niet alleen om complexe zaken zoals hartoperaties. Weinig mensen zullen hieraan beginnen zonder competent te zijn. Het gevaar zit juist in de kleine dingen die bij het dagelijks werk horen.
Zo zijn veel dokters incompetent om voor zichzelf te onderhandelen. Ze kunnen wel voor een patiënt door het vuur gaan, maar als ze hun eigen belangen moeten behartigen, lukt dat niet. Ze geven teveel toe vanuit hun zorgzaamheid of raken gefrustreerd en worden dan agressief, waardoor ze de onderhandelingspartner afstoten.
Onhandig dat dit gebeurt, maar heel menselijk volgens Isaac Asimov:
Geweld is het laatste redmiddel van de incompetenten. – Isaac Asimov (klik hier om te tweeten)
Niveau 2: Competent
Dit niveau gaat over werk dat je wel kunt doen, maar waarbij je blijft hangen op middelmatig niveau.
Denk bijvoorbeeld aan de huisarts die zelf het systeembeheer doet in zijn praktijk. Misschien is hij hobbymatig best handig met computers, maar in verhouding tot een professionele IT-er heeft hij er veel te veel tijd voor nodig. Hij bespaart dus geld, maar verliest tijd. Tijd die hij niet kan besteden aan patiëntenzorg.
Ook zijn veel dokters matige boekhouders, die avonden besteden aan het zelf bijhouden van de boekhouding, terwijl een administratiekantoor het in minder tijd, voor minder geld en met hogere kwaliteit kan verzorgen.
Ik heb een collega gehad die zich eraan ergerde dat het terras vóór zijn verpleeghuis zo klein was. Het duurde te lang voordat het terras was vergroot door de technische dienst, dus tijdens een zonnig weekend heeft hij zelf een stoepje gelegd, onder grote belangstelling van de bewoners.
Niveau 3: Excellent
Niveau 3 gaat over werkzaamheden die je op hoog niveau kunt verrichten en die je beter beheerst dan de meeste anderen. Patiënten en collega’s zien dat je deze dingen goed kunt en vragen je dan ook om ze te doen.
Het risico van niveau 3 is “pigeon holing”, een term die verwijst naar de duif die steeds in hetzelfde hokje kruipt. Als je niet oppast, krijg je steeds meer van het hetzelfde type werk, terwijl je misschien juist behoefte hebt aan afwisseling. Vooral als je ver doorgespecialiseerd bent, loop je het risico de hele dag met hetzelfde bezig te zijn. Soms is dat juist wat je wilt (zie hieronder bij Flow), maar soms krijg je er even genoeg van. Dan is het tijd voor afwisseling.
Een voorbeeld hiervan is de vrouwelijke huisarts in een groepspraktijk, die steeds de patiënten met cyclusklachten op haar spreekuur krijgt en op een goed moment verzucht: “Het feit dat ik vrouw ben, betekent niet dat ik alleen maar bezig wil zijn met gynaecologie.”
Het is moeilijk om te ontsnappen aan werk van Niveau 3. Collega’s en patiënten zijn namelijk tevreden en je krijgt veel erkenning voor je goede werk. Het enige probleem is dat je er zelf niet gelukkig van wordt.
Als je dit bespreekt met vrienden, managers of coaches krijg je nogal eens de reactie: “Zo is het nu eenmaal, doe maar waar je goed in bent, leuke dingen kun je in het weekend doen.” En dat is maar de halve waarheid.
Niveau 4: Flow
Flow is de term die Mihaly Csikszentmihalyi in zijn beroemde boek gebruikt naar aanleiding van zijn onderzoek over de optimale manier van presteren. Je bent alert, volop in het moment en twijfelt niet of je het aankunt. Je activiteit levert meer energie op dan hij kost, zodat je fysiek moe, maar mentaal vol energie thuiskomt. Het is werk dat je uitstekend doet en waar je veel voldoening uit haalt. Je doet het zo graag, dat je het ook zou willen doen als je er niet voor betaald zou worden.
Flow-activiteiten zijn voor iedereen anders. Een paar voorbeelden zijn: muziek maken, hardlopen, een lange autorit maken, tekenen en schilderen. Maar ook in je werk kom je het tegen. Verbaas je je wel eens dat uren zijn omgevlogen, terwijl je dacht dat je nog maar net aan het werk was? Dat is een teken van flow.
Flow geeft energie en inspireert. Het is dus goed om het regelmatig tegen te komen op je werk.
En nu?
Herken je de vier niveaus van functioneren in jouw werk? Zet je eigen werk dan eens op een rijtje volgens deze vijf stappen:
- Pak een stuk papier, maak vier kolommen en verdeel je werkzaamheden over die kolommen. Je hoeft niet uitputtend te zijn, begin met het opschrijven van het werk waar je de meeste tijd aan besteedt
- De volgende stap is onderzoeken of je werk uit de categorie “Incompetent” kunt verwijderen. Dit werk kost tijd en energie en je bent er niet goed in. Het kan dus beter door iemand anders worden gedaan, die er wel goed in is en er plezier aan beleeft. Vink aan wat je kwijt wilt en maak een plan hoe je dit gaat doen. Je kunt deze tips daarbij gebruiken.
- Daarna ga je naar de categorie “Competent”. Staat in deze kolom werk dat je kunt delegeren? Als je je ongemakkelijk voelt bij delegeren, bedenk dan eens welke activiteiten uit de categorieën “Excellent” en “Flow” je in die tijd zou kunnen verrichten. Maak ook hier weer een plan voor.
- Sta dan stil bij het werk dat je doet op het niveau “Excellent”. Hoeveel tijd wil je daaraan besteden en wanneer wordt het tijd voor afwisseling? Hoe kun je ervoor zorgen dat het niet je hele werkdag opslokt, zodat er geen tijd overblijft voor flow? Of kun je dit werk zodanig aanpassen, dat het een flow-activiteit wordt?
- Kijk als laatste naar het rijtje met flow-activiteiten. Kun je ervoor zorgen dat je dit soort activiteiten vaker tegenkomt in je werk? Is jouw flow misschien het werk waar een ander tegenop ziet? Kijk eens of je kunt komen tot een win-win-situatie.
Tenslotte
Je werk zal nooit voor 100% bestaan uit Flow. En vaak is het niet mogelijk om van de ene op de andere dag taken te delegeren en oneigenlijk werk af te stoten. Maar door bewust stil te staan bij de vier niveaus van functioneren, kun je ervoor zorgen dat je zicht houdt op het werk dat je doet, waar je goed in bent en waar je voldoening van krijgt.
Een burnout of bore out lijken vaak te komen als een donderslag bij heldere hemel. Af en toe bewust tijd besteden aan nadenken over je werkplezier lijkt mij dus een prima investering in jezelf.
Alleen of samen?
Als je tandarts bent, vul je waarschijnlijk niet je eigen kiezen. En chirurgen opereren zichzelf niet. Waarom verwachten wij als dokters dan wel van onszelf dat we onze eigen weg vinden in zaken als werkplezier, voldoening en burnout-preventie? Hoe moeten we ons eigen perfectionisme het hoofd bieden, als onze opleiders er net zo hard onder lijden? En hoe kunnen we gezond time management leren als het op menige afdeling nog steeds een statussymbool is om laat naar huis te gaan?
Vreemd genoeg investeren dokters wel tijd en geld in adviezen over financiën, de toetreding tot een maatschap en de hypotheek. Waarom zou je niet ook een keer investeren in jezelf? Als je dat te soft vindt, realiseer je dan dat jouw duurzame inzetbaarheid je belangrijkste middel is om inkomen te genereren. Dat lijkt me niet iets om te verwaarlozen.
Als je wilt horen wat ik hierin voor je kan betekenen, neem dan gerust vrijblijvend contact op.